واکاوی حضور چین در خلیج فارس
( یاداشت سیاسی-اجتماعی دکتر بیدگلی)

اصولا بررسی رفتار بازیگران مختلف در عرصه نظام بین الملل که مستقیما با راهبردهای امنیتی- سیاسی ایران مرتبط هستند،حائز اهمیت می باشد. ایالات متحده آمریکا پس از جنگ سرد سعی کرد تا ساختار سیاسی جهان را تحت عنوان نظام نوین جهانی پایه ریزی کند. در این سناریو آمریکا جهان ژئوپلیتیک را چنین تصور کرده است که در قرن بیست و یکم منابع انرژی کمیاب ،تاثیرگذارنده و تصمیم گیرنده هستند و کنترل بر انرژی کنترل بر نظام جهانی خواهد بود.
چین از کشورهایی است که با منطقه خلیج فارس روابط سنتی و دیرینه داشته است. در زمان امپراطوران سلسله تانگ، راه دریایی خلیج فارس و تنگه هرمز تا بندر کانتون در چین کشیده شده و به صورت یکی از طولانی ترین راههای دریای جهان درآمده بود و حکمرانان دو منطقه با تلاش در راه تضمین امنیت آن درحوزه نفوذ خویش، بازرگانان را به مبادله کالا تشویق می کردند و کار به جایی رسید که دراین دوران راه دریایی مزبور رقیب جاده ابریشم شد و در گسترش مناسبات اقتصادی و فرهنگی بین چین و کشورهای خاورمیانه و اروپا نقش اساسی را ایفا کرد. ظهور اسلام مصادف با رونق راه دریایی بین خلیج فارس و چین بود واسلام از طریق راه آبی و بیشتر توسط ایرانیان به چین راه یافت و در این مسیر به هندوستان، اندونزی، تایلند و ویتنام نیز سرایت نمود. چینی ها از سال ۱۹۷۰ به این نتیجه رسیدند که واقعیت های موجود در جهان با آنچه که آن ها می پندارند تفاوت می کند. آن ها متوجه شدند جهان بر اساس ایدئولوژی آن ها اداره نمی شود بلکه بر اساس تولید ناخالص ملی، فن آوری و بالابردن توان اقتصادی بر مبنای جهانی شدن است که می توان در تصمیم گیری های بین المللی تاثیرگذار باشد.در ذهن سیاستمداران چینی دوست و دشمن معنایی نداشته و این کشور سعی دارد با استفاده از درهم تنیدگی اقتصادی با کشور‌های غرب آسیا، خصوصاً کشور‌های حوزه خلیج‌فارس به خود درصدد تأثیرگذاری و نفوذ در تصمیم‌گیری این کشور‌ها با استفاده از اهرم اقتصادی خود است. کشور چین به سه علت به خلیج فارس نیاز دارد که می توان از آن ها به عنوان نیازهای این کشور در این منطقه نام برد که عبارتند از:الف.موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی خلیج فارس؛ب.ذخایر عظیم نفت و گاز؛ج.بازار مصرف. اما مهم ترین و موثرترین عامل در گرایش چین به منطقه خلیج فارس را می توان همان مورد دوم، یعنی ذخایر عظیم نفت و گاز خلیج فارس عنوان کرد. چین به دلیل اتخاذ سیاست های اقتصادی خود به انرژی بیشتر نیاز دارد و مهم ترین منطقه برای نائل آمدن به آن، خلیج فارس است.
می توان گفت خلیج فارس از نظر ذخایر نفتی در مقایسه با سایر نقاط دنیا دارای مزیت های زیادی مانند هزینه پایین تولید، سهولت استخراج، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه ، سهولت حمل و نقل و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه است.چین سعی دارد به‌عنوان یک بازیگر هوشمند بدون اینکه به نیروی نظامی متوسل شود، جای آمریکا را در خلیج‌فارس بگیرد. درواقع اقتصاد مهم‌ترین بازوی قدرت این کشور در سال‌های اخیر بوده البته که قطعاً چین آرزو‌های بالاتری را برای خود متصور است و بعید نیست این اژد‌های قرمز بعد از بعد اقتصادی به تقویت بعد نظامی خود بپردازد. چشم‌انداز چینی، کشورهای عربی را به پل همگرایی و بهبود نزدیک کرده است و شکی نیست که در سال‌های آتی، آنها برنامه‌های جدیدی برای ساختن رویای چینی در راستای نوسازی ملی و گسترش آن از طریق روابط بین‌المللی ارائه خواهند داد.

دکتر محمد بیدگلی- مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل ایران